Tết Trung Thu, hay còn gọi là Tết Trăng Rằm, có lịch sử hơn 3.000 năm, bắt nguồn từ Trung Quốc với nghi thức tạ ơn vụ mùa vào đêm trăng tròn mùa thu. Theo truyền thuyết phổ biến nhất, lễ hội gắn liền với câu chuyện tình yêu bi kịch giữa Hằng Nga – nữ thần mặt trăng – và Hậu Nghệ, người anh hùng bắn rơi chín mặt trời để cứu nhân gian. Hằng Nga uống thuốc trường sinh, bay lên cung trăng, để lại nỗi nhớ da diết cho chồng. Câu chuyện này không chỉ giải thích hình ảnh "chị Hằng" mà còn nhấn mạnh chủ đề đoàn viên giữa con người và thiên nhiên.
Tại Việt Nam, Tết Trung Thu mang dấu ấn riêng, hòa quyện giữa yếu tố ngoại nhập và bản sắc dân tộc. Các tài liệu cổ như văn bia chùa Đọi (năm 1121) và hình khắc trên trống đồng Ngọc Lũ ghi nhận lễ hội từ thời kỳ đồ đồng, có thể bắt nguồn từ văn minh lúa nước địa phương. Dưới triều Lý, vua Lý Thái Tổ tổ chức Tết Trung Thu tại kinh thành Thăng Long để tạ ơn thần Rồng mang mưa thuận gió hòa, giúp mùa màng bội thu. Người Việt còn quen thuộc với sự tích chú Cuội – chàng trai bị "dính" gốc đa trên cung trăng vì trộm thần tiên – và chị Hằng, tạo nên những câu chuyện dân gian gần gũi, nuôi dưỡng trí tưởng tượng trẻ thơ qua bao thế hệ.
Dù nguồn gốc vẫn còn tranh luận giữa yếu tố bản địa và ảnh hưởng Trung Hoa, Tết Trung Thu đã trở thành biểu tượng văn hóa chung của châu Á, được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể.
Ban đầu, Trung Thu là dịp của người lớn – thời gian ngắm trăng, thưởng trà bánh để tri ân tổ tiên và cầu mong thịnh vượng. Trăng tròn tượng trưng cho sự sum họp, viên mãn, trong khi màu sắc của nó còn được dùng để tiên đoán mùa màng: vàng óng báo hiệu vụ tằm tơ bội thu, xanh lục dự báo thiên tai, và cam rực rỡ hứa hẹn bình an quốc thái dân an.
Ngày nay, lễ hội dần nghiêng về trẻ em, trở thành "Tết Thiếu Nhi" với muôn vàn hoạt động vui chơi. Đây không chỉ là dịp để các bậc phụ huynh bày tỏ tình yêu thương qua quà tặng và lồng đèn, mà còn khơi dậy giá trị gia đình, khuyến khích trẻ em gắn bó với cội nguồn văn hóa. Trong bối cảnh đô thị hóa nhanh chóng, Trung Thu nhắc nhở mọi người về sự cân bằng giữa truyền thống và hiện đại, giữa công việc hối hả và những khoảnh khắc quây quần.
Không thể nhắc đến Tết Trung Thu mà bỏ qua mâm cỗ – "linh hồn" của lễ hội, được bày biện công phu để cúng trăng, tế trời đất, cầu mong mưa thuận gió hòa và cuộc sống bình an. Theo phong tục, mâm cỗ truyền thống gồm bánh trung thu (biểu tượng đoàn viên với nhân đậu xanh, trứng muối), kẹo ngọt (ngọt ngào cuộc sống), và đặc biệt là mâm ngũ quả đại diện cho ngũ hành: Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ.
| Loại Quả | Ý Nghĩa Tượng Trưng |
|---|---|
| Chuối (nải xanh) | No đủ, che chở gia đình |
| Bưởi (tròn trịa) | Sự thịnh vượng, viên mãn |
| Hồng (đỏ rực) | Hy vọng và may mắn |
| Dứa (thơm ngon) | Sinh sôi nảy nở, con cháu đông đúc |
| Nho (chùm ngọt) | Sự gắn kết, sum họp |
Khi trăng lên cao, gia đình "phá cỗ" – chia sẻ những món ăn giản dị nhưng đầy ý nghĩa, từ bánh nướng truyền thống đến phiên bản hiện đại với nhân trà xanh hay socola. Mâm cỗ không chỉ là bữa ăn, mà còn là lời thì thầm của tổ tiên, mong con cháu thành đạt và gia đạo yên ấm.
Tết Trung Thu bùng nổ với những hoạt động truyền thống, biến đêm rằm thành sân khấu sống động. Trẻ em háo hức rước đèn – từ lồng ông sao đơn sơ đến hình thù hiện đại – vừa hát vang "Chiếc đèn ông sao, con đi chơi trung thu..." vừa ngắm trăng sáng. Múa lân, với chú lân tượng trưng điềm lành, diễn ra sôi nổi vào đêm 15 và 16 tháng 8 Âm lịch, từ ngõ nhỏ đến quảng trường lớn, kèm theo trò chơi dân gian như kéo co hay cưỡi ngựa tre.
Năm nay, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch sẽ tổ chức "Lễ hội Trung Thu 2025" từ ngày 2 đến 5/10 tại Trung tâm Triển lãm Văn hóa Nghệ thuật (Hà Nội), với hàng loạt sự kiện hấp dẫn: workshop làm đồ chơi thủ công, biểu diễn nghệ thuật dân gian, triển lãm sách thiếu nhi, thi đấu thể thao và đêm rước đèn hoành tráng. Đây là cơ hội lý tưởng để "về nguồn", kết nối thế hệ trẻ với di sản văn hóa.
Ngoài ra, các món đồ chơi tự làm như mặt nạ giấy bồi hay đầu sư tử, cùng việc nướng bánh trung thu tại gia, càng làm tăng sức sống cho lễ hội. Quà tặng – từ bộ lồng đèn đến hộp bánh – không chỉ thể hiện tình thân mà còn khích lệ trẻ em học tập tốt hơn.
Tết Trung Thu còn được biết đến với muôn vàn tên gọi, mỗi cái mang một sắc thái riêng: "Tết Đoàn Viên" nhấn mạnh sự quây quần bên mâm cỗ đầy ắp; "Tết Thiếu Nhi" tôn vinh niềm vui trẻ thơ; "Tết Trông Trăng" gợi hình ảnh ngắm trăng ở vùng quê yên bình; và "Tết Hoa Đăng" với hoạt động thả đèn hoa đăng cầu nguyện trên sông nước.
Trong dòng chảy hiện đại, Tết Trung Thu không chỉ là ký ức tuổi thơ mà còn là sợi chỉ đỏ nối liền quá khứ và tương lai. Hãy để ngày 6/10/2025 trở thành dịp để mỗi gia đình Việt Nam cùng nhau thắp sáng những chiếc đèn lồng, gìn giữ ngọn lửa văn hóa giữa bộn bề cuộc sống.
Tác giả: Hồng Nhung
Những tin mới hơn
Những tin cũ hơn
