“Tựa lưng vào non thiêng Hoa Lư, vững hồn trong khí thiêng Sông Núi – từ Mỹ Đức, nơi con người sống với nhau bằng tình, sống với đất bằng nghĩa, sống với tổ tiên bằng đạo, một vì sao tâm linh đã khởi sinh…”
Giữa dải đất địa linh phương Nam của Ninh Bình – Giữa đồng bằng trù phú ven sông Đáy – nơi những triền lúa xanh mướt đón gió nam, làng quê không phô trương hào nhoáng, không ồn ào thị thành, sống lặng nhưng sâu – như mạch ngầm văn hóa chảy mãi trong lòng đất Việt, nơi Cố đô Hoa Lư lắng đọng dấu ấn vương triều, nơi sơn thuỷ hữu tình tụ khí linh thiêng – có một xóm nhỏ tên là Mỹ Đức, thuộc xã Khánh Thành, huyện Yên Khánh. Chính nơi đây – trong làng quê yên bình mà thâm sâu ấy – đã sản sinh ra một người phụ nữ, mang theo sứ mệnh thiêng liêng: bà Đỗ Thị Xuân Gấm, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu, Ứng dụng và Bảo tồn Năng lượng Di sản Việt, người đã và đang cống hiến không mỏi mệt để thắp sáng thêm ánh linh quang của tín ngưỡng thờ Mẫu Tam Phủ giữa thời hiện đại.
Ông Phạm Văn Thăng - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Bảo tồn và Phát triển văn hóa Đông Nam Á trao quyết định bổ nhiệm Giám đốc trung tâm cho Bà Đỗ Thị Xuân Gấm
Mỹ Đức - Nơi đất lành kết tụ linh khí tổ tiên
Tên gọi “Mỹ Đức” – vốn đã mang trong mình linh từ: cái đẹp cao quý, cái đức từ bi – không phải là một trùng hợp. Người dân nơi đây vẫn tin rằng, Mỹ Đức là mảnh đất “giữ cốt khí thiêng”, nơi hội tụ long mạch của vùng đồng bằng trù phú và linh khí từ non cao Cố đô đổ về. Vùng đất này gắn liền với những truyền thuyết xưa, với phong tục lành, với lòng dân trọng nghĩa – kính Thần – biết Tổ. Lòng kính ngưỡng tri ân và biết ơn cội nguồn, Tổ Tiên nước Việt, hồn thiêng sông núi là đức hạnh cao quý của mỗi người dân làng quê Mỹ Đức nơi đây. Cái nghĩa uống nước nhớ nguồn, ăn quả nhớ người trồng cây lại càng vun bồi thêm tấm lòng nhân ái hướng về cội nguồn của những người con làng quê Mỹ Đức – Dù đi xa vẫn hướng về nơi chôn nhau cắt rốn, để rồi cùng chung tay góp công, góp đức, góp tài tạo lên một làng quê trù phú với Đền Thần, Điện Mẫu khang trang bề thế uy linh.
Mỹ Đức từ bao đời nay được xem là vùng địa linh – nơi trời đất giao hòa, nhân nghĩa vun bồi. Dáng làng ôm lấy dòng nước ngọt lành, thế đất tụ khí, tụ tình. Người xưa thường bảo: “Đất sinh ra người, rồi người lại làm rạng danh đất” – câu ấy dường như sinh ra để dành cho mảnh đất này. Từng tấc ruộng, từng nẻo đường nơi đây đều thấm đẫm mồ hôi của những người nông dân hiền lành, cần mẫn. Mùa lúa chín vàng cũng là mùa làng quê thắp nén hương tri ân tổ tiên, ông bà.
Đất sinh khí, người sinh đức. Mỹ Đức là nơi con người biết kính Trời, trọng Đất, sống thuận Đạo, giữ tròn Nhân Lễ Nghĩa Trí Tín. Họ biết nhường cơm sẻ áo, biết ơn người đi trước, thương người bên cạnh và dạy con biết hiếu nghĩa với quê hương. Truyền thống "uống nước nhớ nguồn" không phải lời nói suông, mà đã thấm vào từng bữa cơm cúng rằm, từng tiếng trống hội làng, từng bước chân lễ lạt trong những ngày giỗ chạp tổ tiên.
Đẹp người - đẹp nết - đẹp nghĩa tình
Đi giữa làng quê Mỹ Đức, người lạ dễ xúc động trước nếp sống chan hòa nghĩa tình: cái đẹp ở đây không phô diễn bằng ngôn từ, mà biểu lộ trong dáng người mẹ tảo tần, trong ánh mắt ông cụ rít thuốc lào ngẫm chuyện xưa, trong giọng ru con à ơi chan chứa bao thế hệ.
Thanh niên nơi đây dù đi xa mưu sinh, lập nghiệp khắp mọi miền, nhưng trong lòng vẫn luôn hướng về quê mẹ. Làng quê ấy như chiếc nôi ru hồn họ – nơi mỗi lần trở về là mỗi lần tìm lại chính mình. Họ không quên thắp một nén hương nơi đền Thần, điện Mẫu hay bàn thờ gia tiên, bởi trong máu họ chảy nguồn đạo lý thiêng liêng: "ơn cha mẹ cao dày, nghĩa tổ tiên sâu nặng".
Khánh Thành không chỉ là tên xã, mà còn là một “lời hứa thiêng” của trời đất: “Khánh” là vui mừng, “Thành” là thành tựu – như thể nói trước một vận mệnh sẽ được chở che, hoàn thành trọng trách linh thiêng. Chính từ nền móng vững vàng của quê hương ấy, bà Đỗ Thị Xuân Gấm đã lớn lên, mang trong mình dòng khí huyết của tổ tiên, hồn cốt Việt, và ánh sáng nhiệm mầu của đạo Mẫu.
Khí thiêng Hoa Lư gọi dậy giấc tâm linh
Cố đô Hoa Lư, chỉ cách không xa từ Mỹ Đức, không chỉ là trung tâm chính trị đầu tiên của nước Đại Cồ Việt, mà còn là trung tâm linh thiêng của văn hóa – tín ngưỡng cổ truyền. Nơi đây in dấu chân các bậc minh quân như Đinh Tiên Hoàng, Lê Đại Hành, và Lý Thái Tổ trước khi dời đô ra Thăng Long.
Trong dòng chảy miên viễn của hồn quê ấy, có một người con đã lặng thầm gieo lại ngọn lửa thiêng của tín ngưỡng và di sản dân tộc. Đó là bà Đỗ Thị Xuân Gấm – một người phụ nữ đầy lòng trắc ẩn. Dẫu là người đứng đầu Trung tâm Nghiên cứu và Bảo tồn Năng lượng Di sản Việt, bà vẫn giữ vẹn nguyên nếp sống quê nhà, vẫn là “người con gái làng Mỹ Đức” – khiêm nhường, nhân ái, và âm thầm cống hiến.
Bà Gấm có suy nghĩ Đạo Mẫu không chỉ thực hành nghi lễ tâm linh, bà mong muốn làm sống lại một nền tín ngưỡng từng bị lãng quên trong suốt hơn 1000 năm Bắc thuộc, đặt nó vào trung tâm của một cuộc phục hưng văn hóa quốc gia. Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ đã có ở nước Việt Nam ta gần 4. 900 năm, từ thời dựng nước của Tổ tiên Việt. Các Tổ Mẫu là các vị Thiên Tiên Thánh Mẫu (bà Đỗ Quý Thị,vợ vua Đế Minh tức Hương Vân Cái Bồ Tát); Đệ nhị Thượng Ngàn (bà Hồng Đăng Ngàn vợ vua Kinh Dương Vương); Đệ tam Thủy Phủ (bà Âu Cơ, vợ vua Lạc Long Quân).
Trong vai trò là Thủ nhang tại Điện thờ Mẫu, bà Gấm đau đáu một tâm nguyện: được cùng bà con thôn dân dốc lòng xây dựng nơi thờ tự của làng quê trở nên khang trang, thanh tịnh, xứng đáng là chốn tụ linh, nương tựa niềm tin cho con cháu và dân làng.
Những điều bà làm – không ồn ào, không huyên náo – nhưng chất chứa một tấm lòng son sắt với quê hương, với tổ tiên, với đạo Mẫu thiêng liêng. Đó chính là vẻ đẹp của người phụ nữ Việt – cội rễ nơi làng, trái tim giữa đời.
Bà mơ ước Trung tâm do bà sáng lập không đơn thuần là nơi nghiên cứu hay lưu trữ, mà là một ngôi đền sống động – nơi hồn thiêng sông núi được “kích hoạt” qua từng nghi thức, mỗi lời văn, mỗi thân xác nhập hồn Thánh.
Đúc kết: Từ Mỹ Đức, ánh linh quang lan tỏa
Quê hương không chỉ là chốn để về – mà còn là nơi ta phải gìn giữ. Mỹ Đức hôm nay đang đổi thay từng ngày, nhưng trong từng nếp sống, cái hồn làng, cái đạo nghĩa – vẫn nguyên vẹn như thuở đầu. Những con người nơi đây, như bà Gấm và biết bao người dân bình dị trong làng, đang từng ngày gìn giữ lửa thiêng – không chỉ cho quê hương, mà cho cả một phần hồn Việt.
“Về Mỹ Đức, để nghe đất kể
Về những con người sống đạo, sống nhân
Về người giữ lửa với một lòng rất thật
Dựng chốn Linh Thiêng – để quê hóa Thiêng Thần.”
Bà hiểu rằng: tín ngưỡng không chỉ là lễ nghi, mà là gốc rễ tinh thần dân tộc. Những nhân vật như Mẫu Thượng Thiên Đỗ Quý Thị – Hương Vân Cái Bồ Tát, Mẫu Thượng Ngàn Hồng Đăng Ngàn, Mẫu Thoải Âu Cơ... không đơn thuần là Thánh, mà chính là biểu tượng của cội nguồn, của sức mạnh người Mẹ trong văn hóa Việt – Các vị Tổ Mẫu.
Mỗi mùa hội làng, mỗi nghi lễ hầu đồng nơi Điện Mẫu, mỗi lần cung văn cất lên tiếng đàn hát văn như đánh thức lòng người – một luồng năng lượng nhiệm màu lại lan tỏa từ Mỹ Đức ra khắp tứ phương. Không gian tâm linh ấy không chỉ là nơi tín ngưỡng hành lễ – mà đã trở thành nơi con người tìm lại cội nguồn, tìm lại chính mình trong vòng tay của Tổ Mẫu. Người Mỹ Đức hôm nay không chỉ tự hào về sự đổi thay thịnh vượng từng ngày của làng quê, sự khang trang bề thế nơi Đền Thần, Điện Mẫu – mà còn tự hào vì trên vùng quê Địa Linh – Nhân kiệt, người con nơi đây đã dám đi, dám giữ, dám truyền lại ánh sáng cổ truyền cho thời đại mới.
Mỹ Đức không chỉ sinh ra bà – mà bà muốn làm rạng danh Mỹ Đức.
Trong bà là cả một dân tộc tâm linh sống dậy – kiêu hãnh, từ bi, bao dung và sâu sắc!
Từ lòng đất cố đô Hoa Lư, người con gái của đất linh đang thắp thêm ánh sáng cổ truyền, dẫn lối cho Quốc hồn Dân tộc – để Đạo, Đời cùng tỏa sáng năm châu.
"Quê hương không chỉ là nơi sinh ra ta
Mà còn là nơi ta phải làm cho nó trở nên bất tử."
