Chủ tịch Hồ Chí Minh từ lâu đã nhấn mạnh tầm quan trọng của văn hóa đối với sự phát triển của đất nước (Ảnh: Bộ VH - TT&DL)
Chủ tịch Hồ Chí Minh từng khẳng định: “Văn hóa phải soi đường cho quốc dân đi” tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc năm 1946. Lời dạy này không chỉ là kim chỉ nam cho sự phát triển văn hóa Việt Nam trong thời kỳ kháng chiến mà còn là định hướng xuyên suốt cho hành trình xây dựng và phát triển đất nước trong thời đại mới. Hội nghị Văn hóa toàn quốc lần thứ ba (24/11/2021) đã kế thừa và nhấn mạnh tinh thần này, khẳng định văn hóa là nguồn lực nội sinh, là động lực để dân tộc Việt Nam tự tin bước vào Kỷ nguyên Vươn mình. Trong bối cảnh đó, Viện Nghiên cứu Bảo tồn và Phát triển Văn hóa Đông Nam Á (gọi tắt là Viện) đóng vai trò quan trọng trong việc gìn giữ, bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, đồng thời thúc đẩy giao lưu, hội nhập văn hóa trong khu vực Đông Nam Á.
Văn hóa Việt Nam, với bề dày lịch sử hàng nghìn năm, là kết tinh của những giá trị truyền thống tốt đẹp, được hun đúc qua các thời kỳ đấu tranh giành độc lập và dựng xây đất nước. Theo tư tưởng Hồ Chí Minh, văn hóa không chỉ là nghệ thuật, văn học, mà còn bao hàm các giá trị đạo đức, lối sống, tâm lý và tinh thần của con người Việt Nam. Trong thời kỳ đổi mới và hội nhập, văn hóa được xác định là nền tảng tinh thần vững chắc, là “sức mạnh mềm” thúc đẩy sự phát triển bền vững và nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.
Văn hóa trong thời kỳ đổi mới là động lực kiến tạo cho sự phát triển
Đại hội XIII của Đảng đã nhấn mạnh việc xây dựng một nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, lấy con người làm trung tâm và kế thừa tinh hoa văn hóa nhân loại. Văn hóa không chỉ là di sản cần bảo tồn mà còn là động lực sáng tạo, góp phần xây dựng con người Việt Nam toàn diện về nhân cách, đạo đức, trí tuệ và thể chất. Chiến lược phát triển văn hóa đến năm 2030, được Chính phủ phê duyệt ngày 12/11/2021, đã cụ thể hóa các mục tiêu này, với trọng tâm là bảo tồn di sản, phát triển công nghiệp văn hóa, và hội nhập quốc tế.
Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư và xu thế toàn cầu hóa, văn hóa Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để khẳng định bản sắc, đồng thời đối mặt với thách thức bảo vệ các giá trị truyền thống trước sự xâm nhập của các luồng văn hóa ngoại lai. Đây là thời điểm mà các tổ chức như Viện Nghiên cứu Bảo tồn và Phát triển Văn hóa Đông Nam Á phát huy vai trò của mình, không chỉ trong việc gìn giữ di sản mà còn trong việc kiến tạo các giá trị văn hóa mới, góp phần vào sự phát triển bền vững của đất nước.
Viện Nghiên cứu Bảo tồn và Phát triển Văn hóa Đông Nam Á được thành lập với chức năng tập hợp các nhà khoa học, chuyên gia, trí thức và thanh thiếu niên có sáng kiến sáng tạo để nghiên cứu, bảo tồn và phát triển văn hóa dân tộc. Một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Viện là bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa vật thể và phi vật thể của Việt Nam. Các hoạt động như thực hành các hình thức diễn xướng, nghi lễ văn hóa, và giáo dục cộng đồng với tôn chỉ “uống nước nhớ nguồn” đã góp phần khơi dậy ý thức giữ gìn bản sắc dân tộc trong thế hệ trẻ.
Viện Nghiên cứu Bảo tồn và Phát triển Văn hóa Đông Nam Á là một cơ quan tập trung nghiên cứu và quảng bá những giá trị tốt đẹp về văn hóa, tín ngưỡng của dân tộc
Ví dụ, Viện tổ chức các chương trình tái hiện các nghi lễ truyền thống như Lễ hội Chùa Hương, Lễ hội Đền Hùng, hay các hình thức diễn xướng dân gian như hát quan họ, ca trù, và múa rối nước. Những hoạt động này không chỉ giúp bảo tồn các giá trị văn hóa phi vật thể mà còn tạo cơ hội để cộng đồng, đặc biệt là giới trẻ, hiểu và trân trọng di sản của cha ông. Thông qua các hội thảo khoa học và chương trình đào tạo, Viện cũng phổ biến kiến thức về văn hóa dân tộc, giúp nâng cao nhận thức của cộng đồng về tầm quan trọng của việc bảo vệ di sản.
TS DD Phạm Văn Thăng - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Bảo tồn và Phát triển Văn hóa Đông Nam Á nhấn mạnh vai trò của việc lưu giữ nét đẹp văn hóa truyền thống trong cuộc họp
Bên cạnh việc bảo tồn văn hóa trong nước, Viện còn đóng vai trò cầu nối trong việc thúc đẩy giao lưu văn hóa giữa Việt Nam và các nước Đông Nam Á. Với nhiệm vụ nghiên cứu, trao đổi thông tin và hợp tác phát triển trên các lĩnh vực văn hóa, lịch sử, văn học, tín ngưỡng, và tập tục, Viện đã tổ chức nhiều chương trình giao lưu văn hóa, hội thảo quốc tế, và các sự kiện giới thiệu di sản văn hóa Việt Nam ra khu vực.
Viện Nghiên cứu Bảo tồn và Phát triển Văn hóa Đông Nam Á tổ chức các chương trình giao lưu văn hóa, hợp tác kết nối tại khu vực Đông Nam Á
Ví dụ, Viện đã phối hợp với các tổ chức văn hóa tại Thái Lan, Indonesia, và Malaysia để tổ chức các triển lãm về di sản văn hóa Đông Nam Á, như triển lãm về kiến trúc chùa tháp Champa và văn hóa Angkor, hay các chương trình biểu diễn nghệ thuật truyền thống. Những hoạt động này không chỉ giúp quảng bá văn hóa Việt Nam mà còn tạo cơ hội để Việt Nam học hỏi và tiếp thu tinh hoa văn hóa từ các quốc gia láng giềng, từ đó làm giàu thêm bản sắc văn hóa dân tộc.
Chương trình: "Thanh niên với sắc màu văn hóa ASEAN"
Việc hợp tác với các tổ chức quốc tế cũng giúp Viện xây dựng hình ảnh Việt Nam như một điểm đến hấp dẫn về giao lưu văn hóa. Các chương trình như “Ngày Văn hóa Việt Nam” tại các nước ASEAN hay các dự án nghiên cứu chung về di sản văn hóa biển Đông Nam Á đã góp phần nâng cao vị thế của Việt Nam trong khu vực, đồng thời thúc đẩy sự hiểu biết và đoàn kết giữa các quốc gia.
Trong thời kỳ Kỷ nguyên Vươn mình, Viện không chỉ dừng lại ở việc bảo tồn mà còn tích cực nghiên cứu và phát triển các giá trị văn hóa mới, phù hợp với xu thế hiện đại. Viện khuyến khích các hoạt động sưu tầm, nghiên cứu và giới thiệu di sản văn hóa thông qua các nền tảng số, như xây dựng các cơ sở dữ liệu về di sản văn hóa phi vật thể hay phát triển các ứng dụng công nghệ để quảng bá du lịch văn hóa.
TS DD Phạm Văn Thăng - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Bảo tồn và Phát triển Văn hóa Đông Nam Á với tầm nhìn chiến lược định hướng đưa Viện "vươn mình trong kỷ nguyên mới"
Ngoài ra, Viện cũng tham gia vào việc xây dựng các ngành công nghiệp văn hóa, từ sản xuất phim tài liệu về lịch sử và văn hóa Việt Nam đến tổ chức các sự kiện văn hóa quy mô lớn. Những nỗ lực này không chỉ đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa của người dân mà còn góp phần đưa văn hóa Việt Nam ra thị trường quốc tế, tạo ra giá trị kinh tế từ văn hóa.
Viện Nghiên cứu Bảo tồn và Phát triển Văn hóa Đông Nam Á luôn hoạt động tích cực trong việc lưu giữ và quảng bá những giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc
Viện cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tuyên truyền và phổ biến các giá trị văn hóa cốt lõi của Việt Nam thông qua các phương tiện truyền thông đại chúng. Các chương trình truyền hình, bài viết, và nội dung số do Viện thực hiện đã giúp lan tỏa tinh hoa văn hóa Việt đến đông đảo công chúng, từ đó nâng cao nhận thức về việc bảo tồn và phát huy di sản văn hóa.
Giáo dục văn hóa là một trong những mục tiêu quan trọng mà Viện luôn hướng tới
Đặc biệt, Viện chú trọng vào giáo dục văn hóa cho thế hệ trẻ thông qua các chương trình đào tạo, hội thảo, và các hoạt động thực hành văn hóa. Những hoạt động này không chỉ giúp thế hệ trẻ hiểu rõ hơn về bản sắc dân tộc mà còn khơi dậy tinh thần trách nhiệm trong việc bảo vệ và phát triển văn hóa Việt Nam.
Trong Kỷ nguyên Vươn mình của dân tộc, văn hóa Việt Nam không chỉ là di sản để bảo tồn mà còn là động lực để phát triển, là cầu nối để hội nhập. Viện Nghiên cứu Bảo tồn và Phát triển Văn hóa Đông Nam Á, với những chức năng và nhiệm vụ được giao, đã và đang đóng góp tích cực vào việc gìn giữ bản sắc dân tộc, đồng thời thúc đẩy giao lưu và hợp tác văn hóa trong khu vực Đông Nam Á. Những nỗ lực của Viện không chỉ giúp bảo tồn di sản văn hóa quý báu mà còn góp phần xây dựng một nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, sẵn sàng vươn ra thế giới.
Văn hóa Việt Nam không chỉ là di sản để bảo tồn mà còn là động lực để phát triển, là cầu nối để hội nhập
Như lời Chủ tịch Hồ Chí Minh, “Văn hóa phải soi đường cho quốc dân đi”, Viện đang tiếp tục hành trình ấy, góp phần đưa Việt Nam trở thành một điểm sáng văn hóa trong khu vực và trên thế giới, đồng thời kiến tạo một tương lai bền vững cho các thế hệ mai sau.
Tác giả: Viện trưởng, TS.Phạm Văn Thăng
Những tin mới hơn
Những tin cũ hơn
