Tổng Bí thư Tô Lâm: Không để người dân phải "xin" những quyền lợi lẽ ra được hưởng

Tổng Bí thư đánh giá cao việc Quốc hội dành trọn một buổi để đại biểu góp ý văn kiện – tài liệu định hướng phát triển đất nước trong nhiều năm tới. Ông nhấn mạnh, mỗi ý kiến không chỉ là quan điểm cá nhân mà đại diện cho tiếng nói của cử tri, thực tiễn đời sống kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh và những người làm luật. Do đó, các góp ý cần tập trung vào vấn đề cốt lõi của thể chế và phương thức tổ chức thực thi quyền lực nhà nước.

Xây dựng hệ thống pháp luật "dễ nhớ, dễ hiểu, dễ thực hiện"

Về thể chế, Tổng Bí thư chỉ rõ Quốc hội ban hành luật để quản lý xã hội bằng pháp luật, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân. Tuy nhiên, thực tế vẫn tồn tại tình trạng "luật thì đúng mà làm thì khó", "trên nghị trường thì thông, xuống cơ sở thì vướng". Ông yêu cầu đại biểu làm rõ nguyên nhân: tại sao một số luật, nghị định, thông tư được chuẩn bị công phu nhưng cán bộ cơ sở không dám thực hiện; doanh nghiệp loay hoay, người dân lúng túng?
 

Tổng Bí thư Tô Lâm phát biểu trước Quốc hội chiều 4/11. (Ảnh: Giang Huy)

Ông chỉ ra các vấn đề như quy định chồng chéo, cách hiểu khác nhau giữa các bộ ngành, hoặc trao quyền nhưng buộc cán bộ chịu trách nhiệm vượt khả năng kiểm soát. Tổng Bí thư đề xuất hướng tới hệ thống pháp luật rõ ràng, không để khoảng trống cho lạm dụng hay né tránh; chính sách phải đo lường tác động, kiểm soát rủi ro và tạo thuận lợi, thay vì sinh thêm thủ tục.

"Một đạo luật tốt không phải là đạo luật viết hay, mà là đạo luật đi được vào cuộc sống", Tổng Bí thư nhấn mạnh, kêu gọi Quốc hội góp ý cụ thể để bổ sung, điều chỉnh định hướng trong Văn kiện Đại hội XIV. "Chúng ta phải nói thẳng để sửa thẳng".

Nhà nước pháp quyền: Thượng tôn Hiến pháp, kiểm soát quyền lực

Đối với Nhà nước pháp quyền, Tổng Bí thư khẳng định không chỉ cần hệ thống luật pháp đầy đủ mà trước hết phải thượng tôn Hiến pháp và pháp luật, công khai, minh bạch, giải trình trước nhân dân. Ông đặt câu hỏi: "Chúng ta đã làm đủ chưa để mỗi quyền lực được ràng buộc trong khuôn khổ pháp luật, vận hành đúng thẩm quyền, đúng mục đích, đúng lợi ích nhân dân? Còn tình trạng nào người dân phải xin những thứ lẽ ra được hưởng?"

Nếu chưa có câu trả lời thỏa đáng, theo ông, Nhà nước pháp quyền vẫn chưa hoàn chỉnh. Ông định hướng xây dựng nhà nước mạnh nhưng không lạm quyền; kỷ cương nhưng không xa dân; quyết liệt nhưng nhân văn, có đối thoại và thuyết phục. Những nội dung này cần được thể hiện rõ trong Văn kiện Đại hội XIV.

Phân cấp, phân quyền: Giao quyền kèm nguồn lực và "vùng an toàn pháp lý"

Về phân cấp, phân quyền và tổ chức bộ máy, Tổng Bí thư nhắc đến các nghị quyết của Quốc hội và Chính phủ về tinh gọn bộ máy, sắp xếp đầu mối, đổi mới chính quyền địa phương. Ông đặt hai câu hỏi cần trả lời: Phân cấp cái gì, cho ai, kèm điều kiện gì; cơ chế kiểm tra, giám sát, chịu trách nhiệm ra sao?

"Nơi nào cấp dưới quyết nhanh, sát dân hơn thì phải mạnh dạn giao quyền, nhưng giao quyền không đồng nghĩa đẩy việc hay rủi ro xuống", ông nhấn mạnh. Giao quyền phải đi kèm nguồn lực, nhân lực, công cụ và "vùng an toàn pháp lý" để cán bộ dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung, tránh oan uổng cá nhân.

Liên quan mô hình chính quyền hai cấp – bước đi quan trọng nhưng nhạy cảm, Tổng Bí thư mong đại biểu góp ý để không làm dân xa chính quyền, không đứt gãy dịch vụ công. "Tuyệt đối không để tuyên bố tinh gọn bộ máy mà lại sinh thêm tầng nấc xin - cho ngoài thực tế". Chính quyền cơ sở phải có quyền, nguồn lực và hành lang pháp lý để kiến tạo phát triển.

Ông yêu cầu đảm bảo mối quan hệ thông suốt giữa ba cấp chính quyền trung ương - tỉnh - cơ sở, tránh "ba lớp chuyền trách nhiệm cho nhau để nhân dân chạy vòng quanh".

Vai trò lãnh đạo của Đảng: Không bao biện, không buông lỏng

Về quan hệ Đảng - Nhà nước - Mặt trận Tổ quốc - đoàn thể và nhân dân, Tổng Bí thư khẳng định vai trò lãnh đạo của Đảng là yếu tố quyết định thắng lợi cách mạng. Tuy nhiên, cần làm rõ Đảng lãnh đạo bằng đường lối đúng, nêu gương, tổ chức thực hiện hiệu quả, chứ không bằng mệnh lệnh hành chính.

Đảng phải lãnh đạo tuyệt đối, toàn diện nhưng không làm thay, không bao biện, không buông lỏng; Chính phủ quản lý theo pháp luật, dám chịu trách nhiệm; Mặt trận và đoàn thể làm cầu nối tin cậy. "Nếu lấy dân làm trung tâm thì phải có cơ chế để dân có tiếng nói, quyền giám sát và tham gia thực chất".

Về cầm quyền, Đảng gánh trách nhiệm trước dân về phát triển đất nước và đời sống hàng ngày. Văn kiện Đại hội XIV không thể chung chung "tăng cường lãnh đạo Đảng" mà phải cụ thể: lãnh đạo để chính sách, đạo luật phục vụ nhân dân; chống lợi ích nhóm, tham nhũng, lãng phí; bảo vệ người dám nghĩ, dám làm.

Đổi mới quản trị: Từ "xin - cho" sang kiến tạo phát triển

Tổng Bí thư cảnh báo thế giới và thực tiễn thay đổi nhanh, tư duy chậm sẽ khiến văn kiện lạc hậu. Ông yêu cầu chỉ rõ điểm còn tư duy cũ, thói quen "xin - cho"; Nhà nước phải kiến tạo, phục vụ. Mô hình quản trị mới dựa trên pháp luật minh bạch, dữ liệu tin cậy, hạ tầng số, bộ máy tinh gọn, cán bộ liêm chính – "đó mới là quản trị kiến tạo phát triển".
 

Quang cảnh hội nghị. (Ảnh: Phạm Thắng)

Ông kêu gọi đại biểu góp ý bằng ví dụ cụ thể từ địa phương, ngành nghề: thủ tục rườm rà, bức xúc dân sinh, "chạy cơ chế". Tiểu ban Văn kiện đã nêu 18 điểm đột phá; cần đánh giá tính đủ tầm, chuyển từ định hướng sang lộ trình rõ ràng, trách nhiệm cụ thể. Đồng thời, chỉ ra "nút thắt" nếu không tháo gỡ sẽ gây hệ lụy.

Tổng Bí thư nhấn mạnh Văn kiện Đại hội là "văn kiện gốc", làm rõ từ đầu sẽ thuận lợi thể chế hóa. Nếu chung chung, dễ dẫn đến cách hiểu khác nhau, vận dụng tùy tiện – thiệt thòi nhất là nhân dân.

Kết thúc, ông mong thảo luận thẳng thắn, trách nhiệm, hướng tới mẫu số chung: đất nước phát triển bền vững; xã hội trật tự, kỷ cương, nhân văn; người dân được bảo vệ, vươn lên bằng lao động. "Ai làm đúng pháp luật thì được bảo hộ, ai làm sai thì bị xử lý công bằng, không có vùng cấm". Ông tin tưởng đại biểu sẽ hoàn thành trọng trách với bản lĩnh, kinh nghiệm và gắn bó cử tri.