Trong dòng chảy văn học Việt Nam đương đại, những vần thơ khắc khoải bên mộ phần đồng đội vẫn vang vọng như lời nhắc nhở về quá khứ hy sinh, trong khi tiếng nói của các nhà văn hôm nay khơi dậy khát vọng tự cường cho thế hệ trẻ. Từ bài thơ *Hát bên mộ đồng đội* của Lương Toán đến những chia sẻ của nhà văn Lương Mạnh Hải về giấc mơ dân giàu nước mạnh, hai tác phẩm ấy không chỉ lưu giữ ký ức mà còn nối dài hành trình tinh thần của dân tộc – từ nỗi đau chiến tranh đến tầm nhìn tương lai.
Bài thơ "Hát bên mộ đồng đội" của Lương Toán mở đầu bằng những dòng giản dị mà da diết. Nhà thơ ít được nhắc đến trong các tuyển tập chính thống khắc họa hình ảnh người lính trở về bên mộ bạn bè qua những câu từ mộc mạc: tiếng hát lạc lõng giữa gió heo may, những nấm mồ vô danh dưới tán cây rừng già. Tác phẩm gợi lên không khí tang tóc của những năm tháng kháng chiến, nơi sự mất mát không chỉ là con số mà còn là nỗi cô đơn vĩnh cửu của người ở lại. Hình ảnh đen trắng về chiến trường xưa càng làm nổi bật tính chân thực, khiến người đọc như nghe thấy tiếng gió thổi qua những cánh rừng từng là chiến hào.
Trong một chia sẻ khác, nhà văn Lương Mạnh Hải, với giọng kể trầm ấm, nhắc nhở con cháu về bài học tự lực – “đi bằng chính đôi chân của mình”. Ông nhấn mạnh khát vọng làm giàu không phải là tham vọng cá nhân, mà là nền tảng cho sự hùng cường của dân tộc: dân giàu thì nước mới mạnh, xã hội phát triển thì nhân dân mới ấm no. Lời kết đầy hy vọng: “Và tôi luôn tin rằng, Việt Nam sẽ vươn cao như một gã khổng lồ, vững bước trên con đường rộng mở thênh thang...”. Dù chỉ là một đoạn trích ngắn, thông điệp ấy mang sức nặng của người từng chứng kiến đất nước từ tro tàn đứng dậy.
Lương Mạnh Hải – Nhà văn của ký ức và khát vọng.
Sự đối lập giữa hai tác phẩm không ngẫu nhiên. Chúng đại diện cho hai mảnh ghép của hành trình dân tộc: một bên là di sản của những người lính, nghệ sĩ như Lương Toán – những cái tên góp phần làm phong phú thêm kho tàng thơ ca kháng chiến, dù chưa được khai thác sâu rộng. Bên kia, Lương Mạnh Hải đại diện cho tiếng nói hậu chiến, nơi chủ đề tự cường và phát triển trở thành động lực. Tinh thần ấy gợi nhớ đến những phong trào văn học xưa, khi các nhà văn kêu gọi cá nhân tự lập để thay đổi xã hội. Như một nhà văn từng viết, “phải mạnh mẽ mà sống, sống để hành động” – tư tưởng ấy nay được kế thừa, đặt trong bối cảnh Việt Nam hội nhập toàn cầu.
Ông dành thời gian bên người thân, gia đình của mình.
Giữa muôn vàn ồn ào của thời đại, văn học – dù là thơ bên mộ hay lời nhắn gửi con cháu – vẫn là sợi chỉ đỏ xuyên suốt lịch sử dân tộc.
